ANAL FİSSÜR (MAKATTA ÇATLAK) NEDİR
Anal fissür; anüs kenarındaki deride küçük çatlak – yırtık demektir. Genellikle kabızlık halinde sert ve zor dışkılıma sonucunda meydana gelir. Bebeklerde ve yeni doğum yapmış kadınlarda sık görülür. Kanama ve ağrıya yol açar. Çatlağı olan hastaların birçoğu kendilerinde basur (hemoroid) olduğunu düşünerek doktora başvurur. Ama basurda kanama ve ağrı nadirdir ve daha çok hastalığın ileri evrelerinde görülür. Bu nedenle kısa süre içinde ortaya çıkmış kanama ve ağrı durumunda basurdan çok çatlak düşünülmelidir. Kabızlık tedavi edilirse makat çatlaklarının çoğu 3-4 haftada kendiliğinden düzelir. Altı haftayı geçtiği halde çatlak düzelmiyorsa bu durumda süreğen – kronik anal fissür kabul edilir ve genellikle ameliyat gerektirir
FİSSÜR – MAKATTA ÇATLAK SEBEPLER
Kabızlık Fazla ıkınarak zorlu dışkılama Sürekli ishal İltihabi bağırsak hastalıkları Crohn’s vb. Anal seks.
FİSSÜR – MAKATTA ÇATLAK BELİRTİLERİ
Dışkılama sırasında veya sonrasında ağrı Dışkılama sonrasında dışkı üzerine ya da tuvalet kâğıdına bulaşan parlak kırmızı renkte kanama Anüs çevresinde rahatsızlık hissi ve kaşıntı Anüs çevresinde gözle görülür çatlak Çatlağın ucunda kabartı (kronik;3-4 aydan uzun süreli vakalarda)
TAVSİYELER VE AMELİYATSIZ TEDAVİLER
Çatlakların çoğu normal dışkılama düzeni sağlanırsa; kabızlık veya ishal engellenirse, birkaç haftada kendiliğinden iyileşir. Sıvı tüketimi artırılmalı, bol lif içeren gıdalar daha çok tüketilmeli ve kepek tüketilmelidir. Her dışkılamadan sonra sıcak oturma banyosu yapılmalıdır. Bu leğen ya da küvete 8-10 cm seviyede, yakmayacak şekilde sıcak su konularak 10-15 dakika içine oturulması şeklinde yapılır. Amaç makat çevresindeki kasların gevşemesidir. Su içine oturulması şarttır. Duşta ayakta durarak oraya sıcak su tutmanın bir faydası yoktur. Makat çevresine sürülen kremler ağrıyı ve iltihabı azaltır. Yumuşak dışkılamayı sağlayan ilaçlar iyileşmeye yardımcıdır. Nitrogliserin ve nifedipin içeren merhemler çatlak çevresindeki dokularda kan akımını artırır. Hastaların yaklaşık yarısında iyileşme sağlayabilir. Başağrısı ve kalp yönünden bazı yan etkiler söz konusudur. Botoks; o bölgedeki kasları kısmen felç ederek spazmı çözer. Hastaların yarıdan çoğunda tedavi sağladığını yönünde raporlar vardır.
ÇATLAK VE AMELİYAT
Anal fissürün kronikleşmesi bir kısır döngü ile açıklanır. Kabızlık veya zorlama olunca çatlak olur. Çatlak olunca dışkılamak ağrı verir. Ağrı duyan kişi bilerek ya da bilmeyerek tuvalete gitmekten kaçınır, dışkılamayı erteler. Geç dışkılamak dışkıyı sertleştirir. Sert dışkı, dışkılama sırasında anüse yeniden zarar verir. Anüste ağrı hissedilir. Dışkılama ertelenir. Dışkı sertleşir. Anüste ağrı hissedilir. Dışkılama ertelenir… Bu böylece devam eder gider. Bu kısır döngüyle ilişkili olarak, makatın iç büzücü boğumunun (internal sfinkter) istirahat halindeki basıncının arttığı görülür. Bu basıncın etkisiyle bölgesel kan dolaşımının azalması yara iyileşmesini iyice zor hale getirir. Ameliyat işte tam bu noktada bu basıncı, gerilimi azaltmak üzere devreye girer.
İSSÜR AMELİYATI
Ameliyat için iğneyle bölgesel uyuşturma (lokal) veya belden iğneyle belden aşağısını uyuşturma (spinal anestezi) uygundur. Genel anesteziye gerek yoktur. Hasta yüzükoyun sustalı çakı (proktolojik) pozisyonunda yatırılır. Makat bölgesi anestezi altında yeniden etraflıca muayene edilir. Çatlağın derinliği, uzunluğu anlaşılır. Anüsün kenarından 1 cm kesi yapılır. Makatın istihat halindeki büzüklüğünü düzenleyen kas yapısı (internal sfinkter) izole edilerek kısmi bie gevşetme kesisi uygulanır. Bazı hastalarda çatlağın dış ucundaki kabartı (sentinal pili) kesilerek alan düzlenir. Ameliyat anestezi ve diğer ön hazırlıklar yapıldıktan sonra sadece birkaç dakika sürer. Ameliyatta çatlak dikilmez. Başka bir noktadan girilerek iç büzücü kaslarda gevşetme yapılır. Ameliyatın mantığı yara bölgesindeki spazm ve dolaşım azlığı sorunlarını ortadan kaldırmaktır. Kanama bir hafta içinde kaybolur. Yaralar birkaç hafta içinde kapanır. Tam iyileşme oranı %95’in üzerindedir.
AMELİYAT SONRASI
Ameliyat günübirlik uygulanabilir. Gece hastanede kalmak gerekmez. Hasta ağrı kesici ve dışkı yumuşatıcı reçeteyle taburcu olabilir. Dışkı kontrolüyle ilgili bir sorun beklenmez. Zaten ameliyatta dışkılama kontrolünden sorumlu dış büzücü kaslara herhangi bir müdahale yapılmaz. Ameliyattan sonraki erken dönemde nadir de olsa gaz kontrolünde sorunlar olabileceği bildirilmiştir. İlk bir hafta boyunca günde 2-3 defa, yara iyileşinceye kadar ise her dışkılamadan sonra sıcak oturma banyosu yapılması çok faydalıdır. Bu leğen ya da küvete 8-10 cm seviyede, yakmayacak şekilde sıcak su konularak 10-15 dakika içine oturulması şeklinde yapılır. Amaç hem makat çevresindeki kasların gevşemesinin sağlanmasıyla ağrının azaltılması hem de yaranın temizliğinin sağlanarak iyileşmenin kolaylaştırılmasıdır. Su içine oturulması şarttır. Duşta ayakta durarak oraya sıcak su tutmanın bir faydası olmadığı araştırmalarla gösterilmiştir.
OP. DR. İLHAN AYDIN
