KISIRLIK NEDİR?
Düzenli cinsel ilişkiye rağmen (gebelik oluşabilmesi için ideal cinsel birleşme sıklığı haftada 2-3 defadır) 1 yıl içinde gebelik elde edilemeyen çiftler infertilite (kısırlık) yönünden araştırmaya alınmalıdır.
Kadın yaşının 35 ve üzeri olması, adet düzensizliği, rahim, yumurtalıklar veya tüplerle ilgili bilinen bir hastalık olması, erkek kısırlık problemleri olması gibi durumlarda araştırmaya 1 yıl beklemeden başlamak gerekir.
Kısırlık problemi olmayan bir çiftin her ay başına gebelik şansı %20 civarındadır. Korunmayan çiftlerin yaklaşık %57’si ilk 3 ayda, %72’si 6 ay içinde %85’i 1 yıl içinde gebe kalabilmektedir.
KISIRLIĞIN ARAŞTIRILMASI
Kısırlık %40-50 kadına, %30-40 erkeğe, %20-25 hem erkek hem de kadına ait nedenlere bağlıdır. Yaklaşık %10-15 çiftin araştırılmasında da herhangi bir neden bulunamaz.
İlk görüşmeye çiftlerin birlikte katılmaları ve daha önce yapılmış tüm tetkikleri yanlarında getirmeleri önemlidir. İlk görüşmede detaylı bir öykü ile her iki çiftin geçirdiği enfeksiyonlar, ameliyatlar, daha önce gördükleri tedaviler, hangi sıklıkla birlikte oldukları, ailesel hastalıklar sorgulanacaktır.
Öncelikle erkek faktörünün araştırılması açısından 2-5 günlük cinsel perhiz ardından semen analizi yapılır. 2-3 ay ara ile yapılan semen analizi normalse erkek faktörü yoktur. Kadının değerlendirilmesinde üreme organlarına yönelik muayenesinin yanında genel sistemik muayene de önemlidir.
Kadında en önemli testlerden biri vaginal ultrasonografi ile yumurtalık kapasitesinin değerlendirilmesidir. Kadınlarda yumurtalık kapasitesi yaşla birlikte azalmaya başlar.Ailelerinde erken menapoz öyküsü olanlarda, daha önce yumurtalık kisti ameliyatı, endometriozis olanlarda yumurtalık rezervi erken yaşlarda azalabilir.
Adetin 2.veya 3.gününde yapılacak olan hormon testleri (FSH,LH,ESTRADİOL,TSH,PROLAKTİN,AMH) ile yine yumurtalıkların kapasitesi ve ilaçlara vereceği yanıtın değerlendirilmesi önemlidir.
Kadının tüplerinin açık olup olmadığı HSG-histerosalpingografi (rahim filmi) ile değerlendirilir. Tüpler ,enfeksiyonlar veya geçirilmiş cerrahi operasyonlar nedeniyle tıkanabilir.Ülkemizde tüberküloz da önemli nedenlerden biridir. HSG filminde tüplerde tıkanıklık varsa doğrudan tüp bebek yapılması en uygunu olur, bazı durumlarda laparoskopi yapılması gerekebilir.
Yumurtlama bozuklukları da kısırlık nedenlerinin önemli bir kısmını kapsar. Normalde her ay yumurtalıklardaki olgun yumurtalardan bir tanesi gelişerek çatlar ve yumurtlama olur. Yumurtlama olmamasına anovulasyon denir. Düzenli adet gören kadınların %85’nde yumurtlama normaldir. Adet düzensizliği olmadan da ovulasyon olmayabilir.Yumurtlama olmaması beyinden salgılanan hormonların yetersizliğine bağlı ise tedavi ile yumurtlama sağlanır.
En sık yumurtlama bozukluğuna neden olan durum polikistik over sendromudur. Polikistik over sendromunda yumurtlama seyrektir veya hiç yoktur. Buna bağlı olarak da adet düzensizliği ve kısırlık problemi meydana gelir.Bu hastalarda yumurtlamanın düzelmesinin yanısıra, ilerleyen yaşlardaki metabolik riskleri azaltmak için kilo kontrolü çok önemlidir. Yumurtlama (ovulasyon) ilaçları kullanılan kadınların %80’nde yumurtlama düzeni sağlanabilir ve ilk 6 ay içinde hemen hemen yarısı gebe kalabilir.
Bazı durumlarda ek olarak laparaskopik ve histeroskopik yöntemlerle karın içi ve rahim boşluğunun değerlendirilmesi gerekebilir.
